In het hart van District U, rondom een gedeelde binnentuin, realiseert Studio Nauta een wooncarré met appartementen, gezinswoningen en commerciële ruimtes. Door de slimme architectonische ingrepen profiteren de bewoners straks optimaal van zonlicht en uitzicht.
Hoe kijken jullie naar de locatie en de opgave?
Max van der Westerlaken, architect: ‘Het terrein is de voormalige campus voor Research & Development van Unilever. En zo ziet het er ook uit. Sommige gebouwen zijn verlaten, andere geheel of deels gesloopt. Die rauwe aanblik geeft het gebied karakter. Ons is gevraagd een wooncarré met binnentuin en bedrijfsruimte in de plint (op straatniveau, red.) te ontwerpen. De schaal van het plan sprak ons aan: het terrein moet een volwaardige stadswijk worden, waar collectief wordt gewoond. Dat betekent dat bewoners van verschillende woningen bepaalde ruimtes met elkaar delen. Dat brengt interessante kansen en uitdagingen met zich mee. Want zo’n binnentuin, hoe maak je daar een kwalitatieve plek van? Hoe zorg je voor een goede overgang tussen publiek en privaat?’
Welke aanpak kozen jullie?
Jan Nauta, partner en architect: ‘We besloten, naast woonkwaliteit, vol in te zetten op de gezamenlijke ruimten. De entree, het trappenhuis, de fietsenstalling, de galerij, de binnentuin: al die plekken waar je elkaar dagelijks tegenkomt, willen heel goed doen. Ruimtes die goed ontworpen zijn, maken dat er een band ontstaat tussen mens en gebouw. Aantrekkelijke plekken dwingen af dat je er goed voor wilt zorgen.’
‘De plekken waar je elkaar dagelijks tegenkomt, wilden we heel goed doen’
Welke uitgangspunten brachten jullie tot een ontwerp?
Max: ‘Door te ontwerpen vanuit zon en zicht, kwamen we uit op een tribunemodel: we bouwen een hoger en een lager gedeelte, parallel aan elkaar, gericht op het zuiden. Het hogere volume wordt het appartementengebouw, dat twee woonlagen uitsteekt boven het lagere volume. Vanaf die bovenste twee woonlagen kijk je over de grondgebonden woningen heen en heb je een fenomenaal uitzicht over de Nieuwe Maas, de haven en de schepen. Doordat de grondgebonden woningen lager zijn, krijgt het zonlicht alle ruimte om de royale galerijen van het appartementengebouw, maar ook de binnentuin te bereiken. Beide delen worden verbonden met lagere gedeelten waarin onder meer fietsparkeerplekken en enkele bijzondere woningtypes zijn ondergebracht.’
Wat voor materialen kozen jullie?
Jan: ‘We hebben de ambitie om zoveel mogelijk in hout te bouwen, met cross laminated timber (CLT). Dat is een constructiemethode waarbij meerdere lagen hout kruislings over elkaar worden verlijmd. De massief houten schijven zijn te gebruiken als wanden of vloeren. Bouwen met hout heeft zoveel voordelen: het is even sterk als beton en staal, maar vele malen duurzamer. Het oogt warm, veroudert mooi, creëert een fijn binnenklimaat en het is hernieuwbaar materiaal (materiaal dat niet uitgeput raakt, maar altijd weer aangroeit, red.). En omdat de vloeren en wanden te prefabriceren zijn, kun je razendsnel bouwen. Niet voor niets is houtbouw de speerpunt van ons bureau. In de gevels combineren we hout wellicht met mineraal stucwerk in de vorm van bijvoorbeeld een kalkpleister. Daar zijn we nog niet uit.’
Wat waren jullie referentieprojecten?
Jan: ‘We hebben de afgelopen jaren volop geëxperimenteerd met hernieuwbare materialen. Door voor de troepen uit te blijven lopen, hebben we heel veel geleerd. Die kennis en ervaring nemen we mee in District U.’
Max: ‘Zo hebben we in Amersfoort een woonwijk opgeleverd waar we zestig huizen van kruislaags verlijmd hout hebben gebouwd: Het Hof van Duurzaamheid.’
Jan: ‘We hebben ook inspiratie gehaald uit Berlijn en de manier waarop ze daar omgaan met woonblokken en binnenstedelijke hofjes. Voor de plint hebben we goed gekeken naar het Industriegebouw in Rotterdam: dat vinden we een goed voorbeeld van hoe je met de juiste bedrijvigheid op straatniveau een heel gebied tot leven brengt.’
Hoe gaan buurtbewoners en voorbijgangers het gebouw beleven?
Jan: ‘We ontwerpen dit carré zo dat de bewoners een community kunnen vormen, maar geen gesloten bolwerk zijn. Het ligt deels aan een plein, dat een levendige plek moet worden voor de buurt. Daarom vinden we het belangrijk dat de pleinwand open en transparant is. Hetzelfde geldt voor de entree, die wordt royaal, open en uitnodigend.’
Op welke manier sluit het ontwerp aan bij het concept van District U, waarin pionieren en experimenteren centraal staat?
Jan: ‘De gezinswoningen hebben een hoge mate van vrijheid in de plattegrond, zodat bewoners er gemakkelijk hun eigen invulling aan kunnen geven. Het hof in het midden wordt een groene binnentuin waarvan alle bewoners samen gebruikmaken.’
Max: ‘De galerijen van de appartementen hebben we een royale diepte gegeven, waardoor ze veel meer kunnen zijn dan een doorgang. Bewoners kunnen er een bankje neerzetten en lekker beschut buiten zitten, terwijl ze genieten van het uitzicht. Dat het tegelijkertijd een publieke ruimte is, maakt het interessant: mensen kunnen zich een eigen plek toe-eigenen, op een manier die bij hen past. De een zal plantenpotten neerzetten als natuurlijke schutting, een ander laat het juist open. Het is een plek waar bewoners elkaar tegenkomen, een praatje maken.’
Over Studio Nauta
Studio Nauta is gevestigd in de Rotterdamse Maashaven en wordt gevormd door een team van tien architecten en ontwerpers. Toen Jan Nauta in 2013 het bureau oprichtte, stond houtbouw nog in de kinderschoenen in Nederland. Toch durfde Nauta het aan om in 2015 zijn Huis aan het Meer in het Friese dorp Oudega te bouwen met kruislaags verlijmd hout, oftewel cross laminated timber (CLT). Hij won er de Abe Bonnemaprijs mee waarna hij zich verder ontwikkelde in innovatieve houtbouw. Inmiddels is het zijn specialisatie: onlangs leverde Studio Nauta zestig houten woningen in Amersfoort op (Het Hof van Duurzaamheid) en werkt het aan 200 houten woningen in de Ooijpolder, bij Nijmegen. Naast woningbouw ontwerpt Studio Nauta scholen en kantoren en won het, samen met architect Pieter Bedaux, een prestigieuze tender voor het ontwerp van een bibliotheek en kinderdagverblijf in Antwerpen.